Ambtelijke taal versus gewone-mensen-taal: zoek de verschillen

Bewoners van een anonieme plaats kregen deze brief van de gemeente over het kappen van bomen: “Via deze brief willen wij u laten weten dat wij voorgenomen zijn bomen te gaan kappen aan de Keijzerstraat. De Keijzerstraat wordt aan de even zijde gemarkeerd door twaalf lindebomen op het trottoir. De gemeente is voornemens deze bomen te rooien en geheel of gedeeltelijk te vervangen. Reden van de voorgenomen kap van de lindebomen is dat de bomen geen groei meer vertonen of geen groeimogelijkheden hebben en jaarlijks flinke wortelopdruk aan de verharding – en daarmee gepaard gaande overlast – veroorzaken.” Wat staat hier nou eigenlijk? Zou de gemeente dit ook zo zeggen als ze het mondeling uitleggen? En heb je echt zoveel (moeilijke) woorden nodig om je punt te maken? Door een moeilijk begrijpbare tekst creëert een overheid afstand tussen haarzelf en de burger. En dat terwijl je als overheid juist zo dicht mogelijk bij de burger wilt staan. Deze tekst kan ook anders geschreven worden. Wij laten je zien hoe.

Schrijven is schrappen

Schrijven is schrappen! Toch is dat vaak makkelijker gezegd dan gedaan. Voor ons, maar ook voor onze opdrachtgevers. Bij Keijzer werken we veel voor gemeenten, provincies en andere publieke instanties die hun publiek zo volledig mogelijk willen informeren. Maar die informatie moet voor iedereen wel begrijpelijk en leesbaar blijven. Daarom is begrijpelijke (B1-) communicatie inmiddels de norm binnen de overheid. Waarom is het belangrijk, wat houdt B1 communicatie in, en hoe pas je het toe?

B1-taalgebruik

Om de overheid duidelijker te helpen communiceren, is in 2019 de Direct Duidelijk Brigade opgericht door toenmalig staatssecretaris Knops van Binnenlandse Zaken. De taalcoaches in deze brigade helpen ambtenaren bij het schrijven van begrijpelijke teksten.

Een B1-tekst is een tekst die voor (bijna) iedereen begrijpelijk is: in eenvoudig Nederlands. De meeste mensen in Nederland begrijpen teksten op B1-niveau, ook als ze geen (hoge) opleiding hebben gehad. In een B1-tekst staan makkelijke woorden die bijna iedereen gebruikt. En er staan actieve, eenvoudige zinnen in.

Tips

Om teksten op B1-niveau te schrijven, geven we je de volgende tips:

Tip 1. Schrijf korte en duidelijke zinnen
Ieder woord in je tekst moet ertoe doen. Kan je tekst ook zonder dat woord? Schrap hem dan. De vuistregel is maximaal 12 woorden per zin. Als je actief schrijft, maak je een tekst begrijpelijker en duidelijker. En je haalt daarmee overbodige hulpwerkwoorden (zoals zijn, worden, gaan, hebben, zullen, moeten, etc.) weg. Dus niet: ‘De gemeente is voornemens deze bomen te rooien en geheel of gedeeltelijk te vervangen’, maar: ‘De gemeente gaat bijna alle bomen in deze straat vervangen en nieuwe bomen planten.’

Tip 2: Geef de tekst een duidelijke structuur
Een duidelijke opbouw van een tekst helpt je lezer. Gebruik: inleiding – kern – slot. Zet daarbij binnen de alinea’s de belangrijkste woorden vooraan, en gebruik signaalwoorden (maar, want, toen, ondanks, omdat, dus, en) om de samenhang te laten zien.

TIP 3. Neem jouw lezer als uitgangspunt
Schrijf dus niet op wat jij wil vertellen, maar wat jouw lezer wil lezen. Vaak laat je dan veel overbodige informatie weg. De eerste zin in de brief van de gemeente kunnen we bijvoorbeeld weglaten.

Tip 4. Kom ter zake
Je kunt aanloopjes vaak schrappen. De eerste zin uit de brief ‘Via deze brief willen wij u laten weten dat wij voorgenomen zijn bomen te gaan kappen aan de Keijzerstraat’ kun je gewoon weglaten.

Tip 5: Maak gebruik van (gratis) tools om je tekst te checken
Wil je checken of een woord in jouw tekst op B1-niveau is? Dan kun je dit via de gratis zoekmachine ishetb1.nl je woord invoeren. Als het niet B1 is, krijg je een alternatief. Ook zijn er tools die jouw tekst op B1-niveau checken, zoals de Accessibility Leesniveau Tool, Texamen of Klinkende Taal. De redacteuren van Rijksoverheid.nl (en veel andere overheidsinstanties) hebben zelf vaak ook tools die ze gebruiken om teksten te scannen op B1-niveau. Hulp genoeg!

Nu we dit weten, zullen we nu nog eens naar het tekstje over de boomkap kijken? De Direct Duidelijk Brigade maakte ervan: “U woont aan de Keijzerstraat. De gemeente gaat bijna alle bomen in deze straat vervangen en nieuwe bomen planten. Aan de kant met de even huisnummers staan twaalf lindebomen. Waarom vervangen wij deze bomen (voor een deel)? De lindebomen zijn groter geworden dan de standplaats. De wortels van de bomen drukken hierdoor de straattegels omhoog.” Zeg nou zelf: dit leest toch veel gemakkelijker voor iedereen?